Niebieska walizka i kobieca pamięć: książka, która zatrzymuje czas

Zupełnie przypadkiem, może nawet prowokacyjnie, ostatnio natknęłam się na historię, która – choć na pierwszy rzut oka nie ma nic wspólnego z Dniem Matki – z każdym kolejnym zdaniem zaczęła wybrzmiewać właśnie jak opowieść o tej relacji. Bo przecież przez większość życia znamy nasze matki przez pryzmat dzieciństwa – z perspektywy dziecka, które kocha, potrzebuje, czasem się buntuje. Ale z wiekiem, dojrzewając, zaczynamy widzieć więcej. Tak jak autorka książki Niebieska walizka, Mariana Wheelaghan¹, która opisuje mieszkanie po niedawno zmarłej matce w Edynburgu, odnalezioną walizkę i wspomnienia, które z niej wypływają.

Zapiski zaczynają się w 1932 roku we Wrocławiu i prowadzą przez przedwojenne i wojenne losy młodej dziewczynki oraz jej relacje z matką. Wspomnienia są intymne, prawdziwe, miejscami bolesne, miejscami ciepłe. Autorka, poruszona tym, co przeczytała, zdecydowała się opublikować pamiętnik – i tak stała się dziennikarką, dokumentującą losy rodzin, których głosy mogłyby zaginąć. To historia nie tylko o matce i córce, ale o czasie, który nie wróci, o rzeczach, które zostają po człowieku, i o emocjach, które trwają.

We wstępie autorka pisze, że po raz pierwszy mogła spojrzeć na swoją mamę nie przez pryzmat rodzicielstwa, lecz jak na prawdziwą  kobietę – z przeszłością, emocjami, tajemnicami i nieoczywistymi wyborami. Ta historia została ze mną na długo – może dlatego, że w Dniu Matki coraz częściej myślę nie tylko o matkach, ale i o kobietach, którymi były zanim stały się dla nas „mamami”.

       Dzień Matki w PRL-u wyglądał inaczej niż dziś. Prezentem była często laurka z bloku rysunkowego, kwiaty z bibuły, albo zapamiętana do bólu deklamacja na szkolnej akademii. Sklepy świeciły pustkami, więc jeśli udało się zdobyć cokolwiek – było to wydarzenie. Rajstopy, krem Nivea w niebieskiej puszce, perfumy „Pani Walewska” albo „Być może…”, kawa Inka, bombonierka „Mieszanka Wedlowska”, czekolada z napisem „Deserowa”. Czasem dzieci wręczały świeżo wyprasowaną ściereczkę z kiosku Ruchu – z drukiem w różyczki. Wszystko to miało znaczenie, bo zdobycie tych rzeczy wymagało zachodu, cierpliwości, kombinowania.

Dzień Matki jako okazja do zatrzymania się i refleksji

Jednym z symboli tamtych czasów były charakterystyczne kwiaty. Zazwyczaj goździki, ale ja chciałabym zwrócić uwagę na frezje – delikatny kwiat o intensywnym zapachu, który na chwilę potrafił zmienić atmosferę w mieszkaniu. Z opowiadań rodzinnych wiem, zapach frezji stawał się czymś więcej: małą ucieczką od szarości, zamkniętym w kielichu kwiatu luksusem.

Dziś świętowanie wygląda zupełnie inaczej. Możliwości są niemal nieograniczone. Zamiast jednej rzeczy – coraz częściej wręczamy zestawy prezentowe. Eleganckie pudełko z wyściółką, a w środku: świeca zapachowa, ręcznie robiona zakładka z żywicy, dobra herbata, czekolada rzemieślnicza, naturalny balsam do ciała, personalizowana kartka. To nie przypadek – taki box to współczesna odpowiedź na dawną potrzebę: żeby podarunek był spójny, dopracowany, a przede wszystkim – przemyślany.

Na naszej stronie  Giftoria.pl można znaleźć zestawy, które łączą rękodzieło i estetykę z codzienną przyjemnością. Wyróżnia się tam m.in. zakładka z żywicy – zatopione wewnątrz delikatne kwiaty, każdy egzemplarz robiony ręcznie. To mały przedmiot, ale z duszą.

Choć czasy się zmieniają, emocje pozostają te same. Nadal chcemy, by mama wiedziała, że pamiętamy, że doceniamy, że jesteśmy. Niezależnie od tego, czy wręczymy bukiet frezji, komplet filiżanek czy pięknie zapakowany box – chodzi o to samo, co zawsze: o wdzięczność.

Dzień Matki to nie tylko data w kalendarzu. To dzień, w którym uczymy się pamiętać – i mówić to, co być może trudniej powiedzieć w zwykły poniedziałek.

Przypisy:

1. Mariana Wheelaghan, Niebieska walizka, Wydawnictwo Canon Silesiae, Kotórz Mały 2024.